Afgelopen week stond in het teken van verlies en verdriet. Afscheid moeten nemen van iemand die nog veel te jong is om het leven al los te laten, raakt iedereen. Uiteraard als je die persoon of de familie goed kent. Het herinnert aan de mensen waarvan je zelf al afscheid hebt genomen. En het raakt je doordat je bewust wordt van je eigen sterfelijkheid. Het leven kan zo voorbij zijn. ‘Leef alsof het je laatste dag is..’ was het dringende advies wat meegegeven werd. Na afloop, met lieve vrienden in de zon op het terras, hebben we dit advies direct opgevolgd.
Vieren en rouwen
Vier het leven wordt vaak gezegd. Maar we vieren ook samen de dood, het heengaan en loslaten. En dan noemen we het geen vieren, maar rouwen. En hierbij zijn rituelen heel belangrijk. Ze helpen bij de verwerking en zijn per cultuur verschillend. Wat ik altijd het mooiste vind bij een afscheid is herinneringen ophalen. Herinneringen waar je om moet lachen én om moet huilen. Samen met mensen die hun eigen herinneringen hebben. Dat schept een band. Verbinding heb je nodig in deze verdrietige periode. Iedereen voelt zich kwetsbaar en als je dan samen kunt zijn, geeft dat steun.
Wat is rouwen?
Rouwen wat is dat eigenlijk? Rouwen is een werkwoord. Je bent iets aan het doen. Je zult moeten accepteren dat die persoon niet meer in je leven is. Het vraagt om aanpassing aan een nieuwe situatie. Oude gewoontes doorbreken en nieuwe patronen ontwikkelen. En ondertussen gaat het leven om je heen gewoon verder, alsof er niets veranderd is. Het ene moment zit je vol in het verdriet, het andere moment sta je op het schoolplein of ben je aan het werk. Je tranen soms de vrije loop laten, het verdriet er laten zijn. Je voelt je letterlijk heen en weer geslingerd, bent constant in beweging.
Rouwen met kinderen
‘Maar’, vragen mensen dan; ‘Hoe doe je dat met kinderen?’. Hetzelfde. Kinderen zijn net mensen;) Ze hebben haarfijn in de gaten wanneer een volwassene verdrietig is. Dus laat het verdriet er ook zijn. En leer daarbij dat het kind niet verantwoordelijk is voor het verdriet van een volwassene. Het mag er zijn, maar hoeft het niet op te lossen. Dat is de taak van degene die verdrietig is. Wees eerlijk over je verdriet, maar belast het kind niet met ‘volwassen’ zorgen. Zeggen dat ‘er niks is’, maakt een kind onzeker. Klopt zijn gevoel dan niet? Hij ziet toch dat de ander verdrietig is?
Praktische zorgen
Een kind dat zelf van dichtbij met de dood te maken krijgt, maakt zich vaak zorgen over de praktische zaken in zijn eigen leventje. Hoe moet dat nu met zwemles waar papa altijd mee naar toeging? Wie gaat er nu eten koken? En gaan we nog wel op vakantie, want mama pakte altijd de koffers in? Zorg dat voor een kind duidelijk is hoe dat nu geregeld zal worden. En als dat nog niet duidelijk is, benoem dat ook. Kinderen zijn heel flexibel en het feit dat hun zorgen gezien en gehoord worden, helpt al enorm!
Vragen over de dood
De dood zelf roept veel vragen op bij kinderen. Waar is de overledene dan nu? Hoe werkt het met begraven of cremeren? Kinderen stellen alleen die vragen waarvan ze het antwoord aan kunnen. Geef antwoord op die vragen. En als je het antwoord niet weet, zeg dat dan ook eerlijk. Vertel niet meer. Vaak zie je dat kinderen al snel afhaken, wegkijken of over iets anders beginnen. Voor de volwassene het teken om het weer te laten. Net als bij volwassenen is er bij kinderen ook die beweging heen en weer tussen het verlies, het verdriet en het leven dat doorgaat. Voor kinderen is het leven spelen en naar school gaan. Dat geeft zekerheid en rust.
Verwerken door middel van spel
Door middel van spelen verwerken kinderen op hun eigen manier en niveau de dingen die ze meemaken. Grote kans dat kinderen ‘dood’ gaan spelen in deze periode. Confronterend voor de volwassenen, maar nodig voor de kinderen. Zo kunnen ze ervaren wat de dood betekent en krijgen ze wat meer grip op deze (voor iedereen) zo ingewikkelde materie. Ook boekjes lezen over dit onderwerp kan helpend zijn.
Leven en dood
De dood hoort bij het leven. Zonder dood geen leven, zonder leven geen dood. Iedereen krijgt er vroeg of laat mee te maken. Het lijkt zo keihard dat alles maar doorgaat, terwijl voor jouw gevoel de wereld stil staat. Geef jezelf de tijd en de ruimte. Doe wat voor jou oké voelt. Iedereen ervaart en doet het anders. Daar is geen goed of fout aan. Daar zijn we mensen voor. En gelukkig hebben wij als mens de mogelijkheid om aan te geven wat we willen. Spreek uit naar anderen om je heen, waar je wel of geen behoefte aan hebt. Dat geeft duidelijkheid.
Het leven gaat door
Als ‘buitenstaander’ gaat het leven al snel weer door. Wij hoeven niet te wennen aan een nieuwe situatie, het verlies is niet constant aanwezig. In gedachten ben ik dan ook bij de mensen dichtbij. Ik wens hen veel (veer) kracht toe en liefde van iedereen om hen heen.
Dank je wel voor al die mooie herinneringen. Rust zacht lieve R.